Öğretim Görevlisi Gözetmenlik Yapar mı? Felsefi Bir Sorgulama
Bir Filozofun Bakışıyla Başlangıç
“Bilgi mi görev doğurur, yoksa görev mi bilgiyi şekillendirir?” Bu soru, yalnızca etik değil, aynı zamanda epistemolojik ve ontolojik bir derinliğe sahiptir. Öğretim görevlisi kavramı, modern akademinin merkezinde duran bir figürdür; bilgi üreten, aktaran ve değerlendiren bir kişilik. Ancak bu figürün “gözetmenlik yapması” yani sınavın düzenini sağlaması, bilgeliğin mi yoksa bürokratik sistemin bir gereği midir?
Bir filozofun gözünden bakıldığında, gözetmenlik sadece bir görev değil, bir “varoluşsal sınav”dır. Çünkü burada bilgi aktaran kişi, bilgi denetleyicisine dönüşür. Bu dönüşüm, öğretim görevlisinin ontolojik konumunu sorgulatır: O hâlâ bilginin rehberi midir, yoksa düzenin muhafızı mı?
Etik Perspektiften: Sorumluluk ve Mesafe
Etik açıdan öğretim görevlisinin gözetmenlik yapması, “sorumluluk” ve “adalet” kavramları etrafında şekillenir. Bir eğitim kurumunda herkesin görevi vardır; öğretim görevlisinin ise görevi sadece bilgi sunmak değil, adil bir değerlendirme sürecine katkıda bulunmaktır. Ancak bu adaletin biçimi tartışmalıdır.
Bir öğretim görevlisi, kendi öğrencisinin sınavında gözetmenlik yaptığında etik bir ikilem yaşar: Tarafsızlık mı, samimiyet mi? Adaletin görünür biçimi mi, içsel sezgisi mi? Immanuel Kant’ın ödeve dayalı etiği, burada kesin bir yanıt verir: “Görev, eğilimden önce gelir.” Ancak Aristoteles’in erdem etiğinde olduğu gibi, her görev bağlama göre yeniden değerlendirilmelidir. Gözetmenlik, öğretim görevlisi için kimi zaman bir erdem, kimi zaman da bilgelikten uzaklaştıran bir rutin olabilir.
Epistemolojik Açıdan: Bilgi, Güç ve Kontrol
Epistemoloji yani bilgi felsefesi açısından gözetmenlik, bilginin nasıl üretildiği ve korunduğu ile ilgilidir. Sınav, bilginin ölçülmesinin araçlarından biridir; gözetmen ise bu ölçümün koruyucusudur. Ancak bilgi, kontrolle mi büyür yoksa özgürlükle mi?
Michel Foucault’nun “panoptikon” kavramını hatırlayalım: Gözetim, sadece bireyleri değil, bilginin doğasını da şekillendirir. Gözetmen, farkında olmadan bir iktidar mekanizmasının parçasına dönüşür. Öğretim görevlisi bu rolü üstlendiğinde, bilgi ile iktidar arasındaki çizgi bulanıklaşır. O artık sadece öğreten değil, denetleyen bir otoritedir.
Burada asıl soru şudur: Bir öğretim görevlisi, gözetmenlik yaparken kendi epistemolojik özerkliğini koruyabilir mi? Bilgiyi özgürleştirmekle yükümlü bir kişi, denetim aracına dönüştüğünde bilgiye ihanet eder mi?
Ontolojik Perspektiften: Varlığın Dönüşümü
Ontoloji açısından mesele, öğretim görevlisinin varoluşunun anlamıyla ilgilidir. O, bilgiyle var olur; fakat gözetmenlik süreci onu “bilgi öznesi” olmaktan çıkarıp “düzen nesnesi” hâline getirir. Varlık, görevle yeniden tanımlanır.
Martin Heidegger’in “dasein” kavramı, burada yol gösterici olabilir. Öğretim görevlisi, sınav salonunda artık bir “varlık-için” değil, bir “varlık-görev” olarak bulunur. Zamanın, mekânın ve düzenin baskısı altında kendi özgün varlığını askıya alır. Bu durum, akademinin varoluşsal sorularını da gündeme getirir: Eğitim bir ritüel mi, yoksa özgür bir keşif mi?
Denge Arayışı: Ne Öğretim Görevlisi Ne Bürokrat
Sorunun yanıtı ne tamamen evet ne de tamamen hayırdır. Öğretim görevlisi gözetmenlik yapabilir, çünkü sistem bunu gerektirir; ancak bu eylem, onun bilgi üretme misyonunu gölgelememelidir. Denge, burada felsefi bir olgunlukla bulunabilir.
Gözetmenlik, bir disiplin eylemi değil, adaletin görünür kılınması olarak kavranırsa etik değerini korur. Ancak mekanikleştiğinde, öğretim görevlisini bir memura indirger.
Düşünsel Bir Davet
Öğretim görevlisinin gözetmenlik yapması, sadece bir kurumsal karar değil, bir varoluşsal tercihtir. Bu tercih, onun bilgiye, adalete ve varlığa bakışını belirler.
Sen olsaydın, bilginin özgürlüğünü korumak için mi gözetlerdin, yoksa düzenin huzuru için mi sessiz kalırdın?
Belki de asıl soru şudur: “Gözeten kim, gözetilen kim?”
Cevap, her öğretim görevlisinin kendi felsefi aynasında gizlidir.